« Η αναθεώρηση, μια ξένη φορτική 

https://www.lifo.gr/articles/opinions/226527/i-anatheorisi-mia-kseni-fortiki?fbclid=IwAR325vWUC7XfBKNNC7-9dlw5sBdgmUD86Yhn7WZhs-VV5kkLqofbd65Rpq0

Ένα κείμενο με αφορμή τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος στη Βουλή από τον Γιάννη Φ. Ιωαννίδη, Δικηγόρο και Πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. 

1. Αυτή η αναθεωρητική πρωτοβουλία καλύτερα να μας έλειπε. Η συγκυρία χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό μιας κρίσης που εγκυμονεί ακόμα κινδύνους αφενός, από την έλλειψη στοιχειώδους πολιτικής συνεννόησης και τον διχαστικό ψευδοεμφύλιο αφετέρου. Υπ' αυτές τις συνθήκες, το αναθεωρητικό "εγχείρημα" μπορεί να βλάψει περισσότερο από ότι θα ωφελήσει. 

2. Η Αναθεώρηση του Συντάγματος, μια εξόχως πολιτική διαδικασία, δεν ήταν ποτέ και δεν θα μπορούσε να είναι απαλλαγμένη από σκοπιμότητες ή αντιπαραθέσεις. Η ηθικολογική ρητορική που αναπτύσσεται σχετικά είναι εκτός θέματος, οι δε εκατέρωθεν κορώνες από πολιτικούς ή στρατευμένες πένες αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ξαφνικά έγιναν όλοι θεσμολάγνοι, σε βαθμό που θυμίζει την πάλαι ποτέ ανανεωτική αριστερά, την εποχή που σε κάθε φράση χρησιμοποιούνταν η ρίζα «θεσμ-» με όλους τους δυνατούς τρόπους, σε ρήματα, επίθετα, ουσιαστικά, επιρρήματα, ακόμα και ως πρώτο ή δεύτερο συνθετικό. 

3. Είναι εύλογο στο δημόσιο λόγο να επισημαίνονται οι ανακολουθίες, οι ιδιοτελείς στροφές 180 μοιρών, οι αναιτιολόγητες από θέση αρχής αλλαγές στις προτάσεις, φτάνει να μη γίνεται επιλεκτικά. Συνήθως όμως καταγγέλλονται με πάθος όλα αυτά μόνο αν αφορούν «τον εχθρό». Διαφωτιστικό παράδειγμα: στον τρόπο εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας ο ΣΥΡΙΖΑ, αντίθετα με όσα σύσσωμη η αριστερά υποστήριζε πάντοτε, τώρα υιοθετεί την εκλογή εν τέλει από το λαό, θέση που είχε η Νέα Δημοκρατία ως πρόσφατα, αλλά δεν έχει πλέον. 

4. Από την άλλη μεριά, υπάρχει και ένα όριο, ένα κατώφλι, λίγο ψηλότερο για την αναθεώρηση από ότι για άλλα πιο πεζά ζητήματα. Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την αναθεώρηση που θέλεις, προσπάθησε τουλάχιστον να μην ευτελιστεί «στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία». Τη μια μέρα να ανακοινώνεις συμφωνίες που σε δένουν με την Εκκλησία στον αιώνα τον άπαντα, την άλλη να επιχειρείς να βάλεις το Σύνταγμα να φτιάξει, εκείνο, κράτος θρησκευτικά ουδέτερο. Ή να προτείνεις «να σου ψηφίσω τα δικά σου, να μου ψηφίσεις τα δικά μου» και θάρθει ο λαός μετά να βγάλει άκρη τι και πώς θα αναθεωρηθεί, ανάμεσα σε σταυρούς και ψηφοδέλτια, πιθανόν σε πέντε κάλπες. 

5. Το Σύνταγμα άντεξε μέχρι σήμερα, εν μέσω πρωτοφανούς κρίσης. Ως ένα βαθμό επειδή είναι ένα καλό και ευρύχωρο Σύνταγμα, με αρκετές σοφές πρόνοιες, λόγω της προϊστορίας και της γενεαλογίας του. Σε ένα μεγάλο βαθμό επίσης γιατί εκτός από το Σύνταγμα, το πολιτικό παιχνίδι προσδιορίζεται από εξωτερικούς, διεθνείς και ευρωπαϊκούς καταναγκασμούς. Και, εν τέλει, επειδή η κατασυκοφαντημένη εποχή που το γέννησε είχε και διατηρεί ακόμα στοιχεία που συνεχίζουμε να εκτιμούμε και δεν θέλουμε να θυσιάσουμε. 

6. Το Σύνταγμα άντεξε, δεν προκάλεσε αυτό την κρίση, αλλά κάποια χαρακτηριστικά του πολιτικού παιχνιδιού και της οργάνωσης του κράτους μπορούν να βελτιωθούν: Να γίνει πιο σταθερός ο εκλογικός κύκλος (που δεν είναι μόνο ζήτημα του τρόπου εκλογής ΠτΔ). Να γίνει πιο ορθολογική η διαδικασία αναθεώρησης ώστε να διασφαλίζεται στη δεύτερη Βουλή και η αυξημένη συναίνεση, και η πρόσφατη νομιμοποίηση των προτεινόμενων αλλαγών. Να γίνουν πιο λειτουργικά τα «αντίβαρα», ιδίως οι τρόποι ελέγχου της εξουσίας, από τη Βουλή, τις Ανεξάρτητες Αρχές και τα δικαστήρια, χωρίς όμως να ποινικοποιήσουμε ότι κινείται. Να διασφαλιστούν με ουσιαστικό τρόπο οι θεμελιώδεις διαδικαστικές εγγυήσεις των κανόνων νομοθέτησης, εν ανάγκη και με δικαστικό έλεγχο των λεγόμενων interna corporis της Βουλής. Να συμφωνήσουμε πώς η Δικαιοσύνη θα ξαναβρεί το ρόλο της. Ρόλος που εν ευρεία έννοια είναι και πολιτικός, αλλά δεν πρέπει να γίνεται καταδυναστευτικός, ούτε ανατρεπτικός της οικονομικής πολιτικής και μάλιστα εκ των υστέρων. 

7. Όλα αυτά όμως ήταν λίγο δύσκολο να συζητηθούν σοβαρά λίγο πριν ανοίξει το Τριώδιο στις τελευταίες προ των εκλογών Απόκριες. Σε όσους ενδιαφέρονται ειλικρινώς για τα δημόσια πράγματα και, ακόμα περισσότερο, σε όσους ασχολούνται επιστημονικά με το συνταγματικό δίκαιο, από την πρώτη συζήτηση και ψηφοφορία για την Αναθεώρηση μένει μια αίσθηση, αν όχι πλήρους απογοήτευσης, τουλάχιστον δυσθυμίας. Κάτι σαν μια "ξένη φορτική", που θα έλεγε και ο Ποιητής.   

*Οι απόψεις στο κείμενο είναι προσωπικές και επεκτείνονται σε ζητήματα τα οποία εξέρχονται του καταστατικού σκοπού της Ένωσης.  »

Fake news, ρητορική μίσους στα social media, δικαίωμα στη λήθη, big data, προστασία δεδομένων στο διαδίκτυο. 

Ελάτε την Τρίτη το απόγευμα στη Στοά του Βιβλίου :

« Ανθρώπινα δικαιώματα στη νέα ψηφιακή εποχή 

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σας καλεί τη Τρίτη 19 Φεβρουαρίου 2019 και ώρα 18:00 στην Αίθουσα Λόγου της Στοάς του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου, Αθήνα) σε εκδήλωση με τίτλο “Ανθρώπινα δικαιώματα στη νέα ψηφιακή εποχή”

Η συζήτηση θα εστιάσει σε σύγχρονα ζητήματα που αφορούν στις προκλήσεις που θέτει για το κράτος Δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα το περιβάλλον των νέων ψηφιακών δεδομένων σε μία παγκοσμιοποιημένη σφαίρα. Στο πλαίσιο αυτό θα παρουσιαστούν θεματικές που καλύπτουν το ζήτημα των “fake news”, το δικαίωμα στη λήθη, τα big data, καθώς και τη ρητορική του μίσους στο διαδίκτυο.

Εισηγήσεις θα πραγματοποιήσουν οι:

• Γεώργιος Πλειός, καθηγητής Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος ΕΣΡ: "Το δικαίωμα στο διαδίκτυο και οι απειλές από τις παραποιημένες ειδήσεις"
• Γιάννης Παπαδόπουλος, δημοσιογράφος στην εφημερίδα “Καθημερινή”: "Το δικαίωμα στη λήθη κι ο στιγματισμός στο Διαδίκτυο"
• Φίλιππος Μίτλεττον, δικηγόρος, πρ. Προϊστάμενος Τμήματος Ελεγκτών, Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα–ΑΠΔΠΧ, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Υπεράσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - AEDH: "Προστασία προσωπικών δεδομένων και Διαδίκτυο"
• Ηλίας Τσαουσάκης, πολιτικός επιστήμονας, σύμβουλος επιχειρήσεων και στρατηγικής επικοινωνίας: "Κάποιος σου ψιθυρίζει στο αυτί, το ψέμα που θέλει να ακούσεις. Πολιτική επικοινωνία στα χρόνια των big data και των fake news."
• Στεύη Κίτσου, δικηγόρος, μέλος του ΔΣ ΕλΕΔΑ: "Η ρητορική του μίσους στα social media και προσπάθειες ρύθμισης σε διεθνές πεδίο"

Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Ομότιμος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Παν/μίου Αθηνών, κ.  Νίκος Αλιβιζάτος. 

Θα ακολουθήσει συζήτηση – είσοδος ελεύθερη. »

https://www.hlhr.gr/%CE%B5%CE%BA%CE%B4%CE%AE%CE%BB%CF%89%CF%83%CE%B7-19-2-20019/?fbclid=IwAR0dlPQgli9TbhG-BWuvnH366SAKH8MHUQQa3QKvc-Y1e68sm3OpsH4-cTE

Κείμενό μου στη σημερινή "Εφημερίδα των Συντακτών"

« Ανταπόδοση για υποτιθέμενη οφειλή

Το Ελληνικό Κράτος μάλλον θα αργήσει να γίνει θρησκευτικά ουδέτερο, ώστε να αντιμετωπίζει με ίσα μέτρα όλες τις θρησκευτικές κοινότητες και να μην επεμβαίνει στα εσωτερικά τους και στη διαχείριση της περιουσίας τους. Κράτος που διαβουλεύεται με τους πάντες αλλά δεν συναποφασίζει με κανέναν.

Πέρα και πάνω από νόμους και προτάσεις αναθεώρησης, η πραγματικότητα των, ουσιαστικά πολιτικών, σχέσεων Πολιτείας - Εκκλησίας καθορίζει τις εξελίξεις. Με τα λόγια του Υπουργείου Θρησκευμάτων: «Αυτή η διασφάλιση της Εκκλησίας δια της νομοθετικής κύρωσης της Συμφωνίας είναι πρωτοφανής». Πράγματι, ουδέποτε έως σήμερα είχαν αναληφθεί τέτοιες και τόσες υποχρεώσεις, αναγνωρίζοντας μάλιστα ότι συνιστούν ανταπόδοση έναντι μιας υποτιθέμενης οφειλής του Κράτους προς την Εκκλησία.

Τα από ορισμένες απόψεις θετικά μέτρα για το καθεστώς των κληρικών δεν αλλάζουν τη γενική εικόνα. Η Ένωση είχε προτείνει εκκαθάριση του περιουσιακού στο πλαίσιο χωρισμού. Τώρα γίνεται το αντίθετο: ψευδοεκκαθάριση κατά πλήρη εγκατάλειψη των αξιώσεων της πολιτείας και ταυτοχρόνως σύσφιξη αντί χωρισμού. Η απαλλαγή από τη μισθοδοσία των κληρικών θα ήταν αληθής, αν την επιβαρύνονταν η Εκκλησία ή έστω το νέο και συνδιοικούμενο Ταμείο και όχι ο κρατικός προϋπολογισμός. Εν κατακλείδι, οι ρόλοι όχι μόνο δεν γίνονται πιο διακριτοί αλλά διαπλέκονται εις το διηνεκές. Όσο για το χωρισμό, αιωνία του η μνήμη. »

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ανέλαβε την πρωτοβουλία να απευθυνθεί στους βουλευτές των κομμάτων του συνταγματικού τόξου, αιτιολογώντας την ανάγκη αναθεώρησης των παρακάτω διατάξεων του Συντάγματος που εμπίπτουν στις καταστατικές της αρχές.

Συγκεκριμένα, προτείνεται η συμπερίληψη στην αναθεώρηση διάταξης ή ερμηνευτικής δήλωσης ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι των μεταναστών στις αυτοδιοικητικές εκλογές, η συνταγματική κατοχύρωση της δυνατότητας του νομοθέτη να προβαίνει σε ρυθμίσεις θετικής διάκρισης για ευάλωτες ομάδες πέραν αυτής του φύλου και η συνταγματική αναγνώριση της αυξημένης προστασίας των κοινών αγαθών, καθώς και του εγγυητικού και ρυθμιστικού ρόλου του κράτους σε αυτά.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τις προτάσεις εδώ:
https://www.hlhr.gr/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B8%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BE/?fbclid=IwAR3nTaEETYPh_XoWn20VqqsqRkHbylP7s9dfTEgmlhnrtneG6wgjoOZ6MvE  

Τη Δευτέρα στην ΕΣΗΕΑ παρουσιάζεται το βιβλίο του Μηνά Παπαγεωργίου με τίτλο "Διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας", στο οποίο περιέχεται συνέντευξή μου με εκτεταμένες αναφορές στη διαχρονική ενασχόληση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για τα ζητήματα των σχέσεων Εκκλησίας-Πολιτείας και θρησκευτικής ελευθερίας :

« 1) Περιγράψτε μας εν συντομία ποιο είναι το προφίλ και το είδος δράσης της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη. 

Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη (ΕλΕΔΑ) είναι η παλαιότερη Μη Κυβερνητική Οργάνωση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπάρχει στην Ελλάδα. Η Ένωση ιδρύθηκε αρχικά το 1936, με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Σβώλο και διαλύθηκε από την δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Επανιδρύθηκε το 1953. Η δικτατορία του 1967 διέλυσε την Ένωση. Ο Φαίδων Βεγλερής ήταν από τους βασικούς μάρτυρες εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης στην περίφημη "ελληνική υπόθεση" στο Συμβούλιο της Ευρώπης που δημιούργησε ένα μοναδικό προηγούμενο: με εξαίρεση την Ελλάδα των συνταγματαρχών, κανένα άλλο κράτος δεν έχει αποβληθεί από το Συμβούλιο της Ευρώπης εξαιτίας συστηματικών παραβιάσεων δικαιωμάτων. Η Ένωση ήταν ενεργή ιδιαίτερα στο Παρίσι κατά την περίοδο αυτή και ανασυγκροτήθηκε στην Ελλάδα αμέσως μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο τέλος του 1974.

Σύμφωνα με το καταστατικό της, "δραστηριοποιείται στο χώρο της διάδοσης, υπεράσπισης και ανάπτυξης των αρχών που αναγνωρίζουν στους ανθρώπους, ενταγμένους σε κοινωνικούς σχηματισμούς, δικαιώματα και ελευθερίες".

Η θεωρητική επεξεργασία των σύγχρονων δεδομένων και της κατάστασης των δικαιωμάτων σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, η πρόληψη των παραβιάσεων μαζί με την καθημερινή επαγρύπνηση και παρέμβαση για την προστασία των θυμάτων, αποτελούν τα κατεξοχήν εργαλεία που μπορεί να διαθέσει ο μη κυβερνητικός χώρος, ως συμβολή στον περιορισμό των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ανθρώπων.

Τα μέσα με τα οποία εκπληρώνονται οι σκοποί της Ένωσης είναι η μελέτη των προβλημάτων των πολιτών, σε ατομικό ή/και συλλογικό επίπεδο, η υποβολή προτάσεων για την επίλυσή τους, η παροχή νομικής αρωγής, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και η εμβάθυνση του δημοσίου διαλόγου γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα, μέσω της διοργάνωσης διαλέξεων, συνεδρίων, δημοσιεύσεων και λοιπών εκδηλώσεων που κρίνονται ανά περίπτωση πρόσφορες.

Η Ένωση, από την ίδρυσή της, είναι τακτικό μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, (Fédération Internationale des Droits de l’Homme - FIDH), αντιπροσωπεύει το εν λόγω διεθνές μη κυβερνητικό δίκτυο στην Ελλάδα και συμμετέχει στα όργανά του.

Οι δραστηριότητες της Ένωσης βασίζονται κυρίως στην εθελοντική συμβολή των μελών της. Οι πόροι της προέρχονται από τις συνδρομές των 500 και πλέον μελών της, δωρεές και τη χρηματοδότηση συνεργασιών με άλλους φορείς σε δράσεις που σχεδιάζονται και προτείνονται σύμφωνα με τους καταστατικούς σκοπούς της και με γνώμονα τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της.

2) Μία από τις κατηγορίες των ζητημάτων που σας απασχολούν, ως Ένωση, είναι και αυτό των σχέσεων Κράτους και Εκκλησίας. Ο μέσος Έλληνας πολίτης θα μπορούσε να διερωτηθεί για ποιον λόγο ένα τέτοιο θέμα θα έπρεπε να απασχολεί μία Ένωση που καταπιάνεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τι θα του απαντούσατε;

Σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπου είτε υπάρχει χωρισμός Εκκλησίας-Κράτους είτε υπάρχει κάποιο ορθολογικό σύστημα σχέσεων Πολιτείας και θρησκευτικών κοινοτήτων, δια του οποίου εξασφαλίζεται η διακριτότητα και καθαρότητα των εκατέρωθεν ρόλων και η θρησκευτική ελευθερία και ισότητα, στην Ελλάδα έχει παγιωθεί μια νοσηρή κατάσταση, που βλάπτει και την Πολιτεία, και την Εκκλησία, και επιφέρει εκπτώσεις στην προστασία που πρέπει να απολαμβάνουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα σε ένα κράτος δικαίου.

Δεν είναι μόνο για λόγους θεσμικής διαφάνειας που είναι αναγκαίο το ξεκαθάρισμα των ρόλων. Στη χώρα μας έχουμε κληρονομήσει ένα κοινωνικό, οικονομικό και θεσμικό πλαίσιο το οποίο, με την επιβίωση συνταγματικών διατάξεων, τυπικών νόμων, διοικητικών αποφάσεων και πρακτικών, δημιουργεί ένα καθεστώς συγκεκαλυμένης ή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ευθείας θρησκευτικής επιβολής, ασύμβατο με μια φιλελεύθερη έννομη τάξη.

Όπως η ΕλΕΔΑ έχει υποστηρίξει στην εισηγητική έκθεση, η πρόταση νόμου που παρουσιάσαμε το 2005 για τους καθαρούς ρόλους Πολιτείας-Εκκλησίας (βλ. παρακάτω) υπηρετούσε έναν διπλό σκοπό: απέβλεπε αφ’ ενός μεν στο να βελτιώσει τις εγγυήσεις της θρησκευτικής ελευθερίας και ισότητας εν όψει των νέων συνθηκών που έχουν επικρατήσει στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Και, αφ’ ετέρου, να δημιουργήσει τις θεσμικές προϋποθέσεις που, σε μεσομακροπρόθεσμη προοπτική, θα επιτρέψουν στην Εκκλησία της Ελλάδος και τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες να αναπτυχθούν σε υγιείς βάσεις στη χώρα μας και να εκπληρώσουν την αποστολή τους, απαλλαγμένες από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους.

3) Ποιες δράσεις έχετε αναπτύξει προς αυτή την κατεύθυνση και τι επιτυγχάνετε μέσα από αυτές σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο;

Το ζήτημα των σχέσεων Εκκλησίας–Κράτους αποτελεί σταθερό και διαχρονικό ζήτημα παρέμβασης της Ένωσης. Εκτός από την κορυφαία πρωτοβουλία που λάβαμε το 2005 με την επεξεργασία και δημοσίευση πρότασης νόμου που κάλυπτε όλα τα ζητήματα των σχέσεων Κράτους-Εκκλησίας που μπορούν να αντιμετωπισθούν σε νομοθετικό επίπεδο, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε συνταγματική αναθεώρηση, αναπτύξαμε μια σημαντική δραστηριότητα σε ένα μεγάλο εύρος θεμάτων. 

Για παράδειγμα πρόσφατα η ΕλΕΔΑ κατέθεσε αναφορά στην ΑΠΔΠΧ  για το ζήτημα της υποχρεωτικής αναγραφής του θρησκεύματος και της ιθαγένειας των μαθητών επί των απολυτηρίων και λοιπών τίτλων σπουδών του Γυμνασίου και Λυκείου (Ιούνιος 2018).

Εκπροσωπώντας το σωματείο αλλά και εκπαιδευτικούς και γονείς, η Ένωση αιτήθηκε ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας την ακύρωση του προεδρικού διατάγματος "Οργάνωση και λειτουργία νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων" 79/2017 (Α΄ 109/1.8.2017) κατά το μέρος που προβλέπει τέλεση κοινής προσευχής μαθητών και εκπαιδευτικών πριν την έναρξη των μαθημάτων στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά σχολεία καθώς και κατά το μέρος που προβλέπει τη δυνατότητα εκκλησιασμού.  Συνοπτικά, οι προβαλλόμενοι λόγοι ακύρωσης είναι η αντίθεση της τέλεσης των ως άνω πρακτικών στη θρησκευτική ελευθερία και ισότητα των μαθητών, των γονέων τους αλλά και των εκπαιδευτικών, όπως τα δικαιώματα αυτά κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, καθώς και η παραβίαση του δικαιώματος των γονέων να γίνονται σεβαστές οι φιλοσοφικές/ θρησκευτικές τους πεποιθήσεις στη δημόσια εκπαίδευση, όπως κατοχυρώνεται στην ΕΣΔΑ. Η αίτηση ακύρωσης συζητήθηκε το Σεπτέμβριο του 2018 στην Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας και αναμένεται η απόφαση.

Τις προτάσεις της Ένωσης για όλα τα σχετικά ζητήματα κατέθεσε ο τότε Πρόεδρός μας, Κ.Τσιτσελίκης, στον Υπουργό Παιδείας κ. Φίλη και τον Νοέμβριο του 2016 στον κ.Γαβρόγλου (2016) (https://goo.gl/7NujGh).

Δημοσιοποιήσαμε επίσης Παρατηρήσεις επί σχεδίου νόμου "Οργάνωση της νομικής μορφής των θρησκευτικών κοινοτήτων και των ενώσεων τους στην Ελλάδα" (2014).

Στην ιστοσελίδα μας (www.hlhr.gr) μπορεί κάποιος να βρει το σύνολο των δημόσιων εκδηλώσεων, συζητήσεων που έχουμε διοργανώσει αλλά και μια σειρά από δημόσιες παρεμβάσεις και δελτία τύπου όπως:

• 7/11/2018: Η μισθοδοσία, η περιουσία και η ουσία
• 23/3/2018: Η Οικουμενική Σύνοδος του ΣτΕ απεφάνθη 
• 23/06/2016: Ο ένδοξος βυζαντινισμός» της Ελληνικής Δημοκρατίας
• 16/12/2015: Το Σύμφωνο Συμβίωσης και του Χωρισμού η Ώρα
• 28/9/2015: Θεοκρατία ή κράτος δικαίου; Τολμήστε το: καιρός για αλλαγές!
• 29/5/2015: Το γυμνό ανθρώπινο σώμα ως προσβολή και η ευθιξία ενός ιερέα
• 30/1/2013: Ο εκκλησιαστικός φόρος και τα όρια της υποκρισίας
• 25/9/2012: Να τελειώνουμε επιτέλους με το «αδίκημα» της βλασφημίας
• 5/6/2012: Η ανάρτηση θρησκευτικών συμβόλων στους χώρους λειτουργίας της δικαιοσύνης θίγει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης
• 3/3/2012: Εναντίον νεκρών
• 6/1/2012: Η οικονομική κρίση δεν είναι ευκαιρία περιστολής της θρησκευτικής ελευθερίας και της ανεκτικότητας
• 26/10/2011: Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας και δημόσιος λόγος: Ελευθερία της έκφρασης ή μισαλλοδοξία;
• 5/9/2011: Εκκλησία και ρατσιστικός λόγος ή To μισαλλόδοξο κήρυγμα
• 30/1/2007: Πανεπιστημιακό άσυλο για Τρεις Ιεράρχες ή για δεκάδες φοιτητών;
• 25/3/2006: Η ρύθμιση των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας παραμένει επίκαιρη
• 18/12/2005: Δελτίο Τύπου για τους χαρακτηρισμούς της Εκκλησίας της Ελλάδος
• 28/11/2005: Φιλελεύθεροι – το νομοσχέδιο στη Βουλή

Δημοσίευση Κειμένων: 

Κείμενα τεκμηρίωσης, άρθρα και ανακοινώσεις τόσο από τα μέλη του ΔΣ όσο και από μέλη της Ένωσης έχουν δημοσιευτεί (ή αναδημοσιευτεί) στην ιστοσελίδα μας. Ενδεικτικά,

• Συμβούλιο της Επικρατείας: Οπισθοφυλακή της χριστιανικής εκπαίδευσης των ελληνοπαίδων
• Κράτος Θρησκευόμενο και Εκκλησία πολιτευόμενη: σφιχτοί εναγκαλισμοί σε εποχές αντι-Διαφωτισμού
• Η επί του κράτους επικρατούσα θρησκεία
• Επιχειρήματα για την κατάργηση των αδικημάτων κατά της θρησκευτικής ειρήνης
• Κράτος και Εκκλησία
• Περί θρησκευτικής ελευθερίας
• Ομολογιακή δέσμευση και ακαδημαϊκή ελευθερία
• Πέτρα στη λίμνη
• Για την ελευθερία του λόγου της Εκκλησίας και άλλα γήινα
• Το ζήτημα του όρκου

4) Το 2005 δημοσιοποιήσατε μία τεκμηριωμένη πρόταση νόμου αναφορικά με τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, την οποία και κοινοποιήσατε σε όλα τα κόμματα. Ποιοι εργάστηκαν για την ολοκλήρωσή της και ποια σημεία της θεωρείτε τα σημαντικότερα;

Συντάκτες της πρότασης, για την οποία δούλεψαν απολύτως εθελοντικά επί μακρόν, ήταν οι καθηγητές Νίκος Αλιβιζάτος (σήμερα ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ) και Γιάννης Κτιστάκις (σήμερα επίκουρος καθηγητής ΔΠΘ) και ο διδάκτωρ Νομικής Μιχάλης Τσαπόγας. Στη δημόσια προώθησή της και στις επαφές με δημόσιους φορείς και πολιτικά κόμματα συμμετείχαν και άλλοι από τότε διοικητικό συμβούλιο της Ένωσης, ιδίως δε ο τότε πρόεδρος Δημήτρης Χριστόπουλος, σήμερα καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (FIDH).

Η Πρόταση Νόμου που παρουσιάσαμε τότε αξίζει να διαβαστεί, όχι μόνο λόγω της επικαιρότητάς της αλλά ιδίως γιατί αποτελεί ένα από τα λίγα παραδείγματα παρέμβασης στο δημόσιο διάλογο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεσμικής συγκρότησης της Πολιτείας με τέτοια εμβέλεια και πληρότητα, τη βρίσκετε στην ιστοσελίδα της Ένωσης εδώ: http://www.hlhr.gr/wp-content/uploads/2018/12/%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%97-%CE%9D%CE%9F%CE%9C%CE%9F%CE%A5.pdf

Συνοδεύεται από μια άρτια εισηγητική έκθεση που είναι από μόνη της και μια εύγλωττη ανάλυση όλων των ζητημάτων και μια επεξήγηση/ τεκμηρίωση των επιμέρους προτάσεων: http://www.hlhr.gr/%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%B7%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7/

Σε μια συνοπτική της παρουσίαση ο εκ των συντακτών Μιχάλης Τσαπόγας τη χαρακτήρισε "Πέτρα στη λίμνη" των σχέσεων κράτους - εκκλησίας : http://www.hlhr.gr/%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%BD%CE%B7/

Κύρια σημεία της πρότασης είναι: 

• η δημιουργία ενιαίου συστήματος καταχώρισης θρησκευτικών ενώσεων ως νομικών προσώπων, 
• η μετατροπή της Εκκλησίας της Ελλάδος και λοιπών σημερινών θρησκευτικών  Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και υπαγωγή τους στο ενιαίο σύστημα, 
• η αδειοδότηση χώρων λατρείας υπό αμιγώς πολεοδομικές και κτιριολογικές προϋποθέσεις, με κατάργηση της ναοδομίας και της γνώμης του οικείου Μητροπολίτη για την ίδρυση ναών και ευκτηρίων οίκων των θρησκευτικών κοινοτήτων που δεν υπάγονται στην Εκκλησία της Ελλάδος
• η κατάργηση διατάξεων περί ορθοδοξίας στην εκπαιδευτική νομοθεσία, 
• η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου, 
• ο υποχρεωτικός πολιτικός γάμος, 
• η κατάργηση ειδικής νομικής μεταχείρισης θρησκευτικών λειτουργών, 
• η απαγόρευση αναγραφής θρησκεύματος σε δημόσια έγγραφα, 
• η αποτέφρωση νεκρών με δήλωση εν ζωή του τεθνεώτος ή μετά θάνατον των συγγενών, 
• η επιστροφή στην Εκκλησία ακινήτων που παραχωρήθηκαν από αυτήν στο Ελληνικό Δημόσιο και ανάληψη της μισθοδοσίας των κληρικών από αυτήν με μεταβατική περίοδο μισθοδοσίας των υπηρετούντων ήδη κληρικών από το Κράτος, 
• η κατάργηση θρησκευτικών υπηρεσιών υπουργείων, 
• η αναμόρφωση ποινικής διάταξης περί προσηλυτισμού και κατάργηση των άρθρων 198 (βλασφημία) και 199 ΠΚ (καθύβριση θρησκευμάτων).
• η κατάργηση των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων του Μουφτή

5) Υπήρξαν στοιχεία της πρότασης του 2005 που υιοθετήθηκαν από πολιτικούς σχηματισμούς; Ποια σημεία της παραμένουν ανοικτά και για ποιους κατά τη γνώμη σας λόγους συμβαίνει αυτό;

Η δημοσιοποίηση της πρότασης είχε προκαλέσει έντονο δημόσιο διάλογο, πολιτικό και επιστημονικό, με τα πολιτικά κόμματα, την ελληνική Εκκλησία, τις υπόλοιπες θρησκευτικές κοινότητες. 

Μετά από επαφές της Ένωσης, η πρόταση αυτή υιοθετήθηκε αυτούσια ή με ελάχιστες αλλαγές και κατατέθηκε ως πρόταση νόμου στη Βουλή, από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ (https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/R-POLITIA-EIS.pdf), από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του Συνασπισμού (https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/r-ektri-eis.pdf) και από τους ανεξάρτητους βουλευτές  Στέφανο Μάνο και Ανδρέα Ανδριανόπουλο (https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/R-POLEKAN-eis.pdf).

Για ορισμένα από τα σημεία της πρότασης υπάρχει νεώτερη νομοθεσία, περισσότερο ή λιγότερο επαρκής:

• Δημιουργήθηκε σύστημα καταχώρισης θρησκευτικών ενώσεων με το νόμο 4301/2014, από το οποίο όμως εξαιρείται η Εκκλησία της Ελλάδος και τα λοιπά ΝΠΔΔ (βλ. σχετικό σχόλιο Ένωσης http://www.hlhr.gr/παρατηρήσεις-επί-σχεδίου-νόμου-οργά/ ),
• Καταργήθηκε η γνωμοδότηση της Εκκλησίας της Ελλάδος ως προϋπόθεση για την αδειοδότηση ναών άλλων θρησκειών με το νόμο 3467/2006,
• Κατάργηση ειδικής στρατολογικής μεταχείρισης θρησκευτικών λειτουργών (ν. 3421/2005),
• Νομοθετήθηκε η αποτέφρωση νεκρών με το νόμο 3448/2006 με δήλωση του ιδίου ή συγγενών (ν. 4277/2014).
• Τέλος νομοθετήθηκε η προαιρετική για τους Μουσουλμάνους της Θράκης υπαγωγή των κληρονομικών και οικογενειακών διαφορών τους στη δικαιοδοσία του Μουφτή

Ορισμένα από τα σημεία της πρότασης έχουν καταστεί ακόμη περισσότερο επείγοντα, όπως ιδίως αυτά που αφορούν την εκπαίδευση εν όψει της πρόσφατης νομολογίας του Συμβουλίου Επικρατείας για τον υποχρεωτικά ομολογιακό χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών (βλ. σχετικό σχόλιο Ένωσης http://www.hlhr.gr/η-οικουμενικη-συνοδοσ-του-στε-απεφανθ/ ).

6) Έχουν υπάρξει αρνητικού τύπου αντιδράσεις από το χώρο της Πολιτικής και της Εκκλησίας, πάντα σε σχέση με τις δράσεις και τον δημόσιο λόγο της "Ένωσης" προς την κατεύθυνση της Εκκοσμίκευσης; 

Η Εκκλησία αντέδρασε με σφοδρότητα, βλ. λ.χ. ανακοινώσεις της Ιεράς Συνόδου http://www.hlhr.gr/δελτίο-τύπου-της-ιεράς-συνόδου-της-εκκ/  http://www.hlhr.gr/δελτίο-τύπου-της-ιεράς-συνόδου-της-εκκ-2/, και δημοσιεύματα http://www.hlhr.gr/οι-διοκλητιανοί-του-χριστόδουλου/ https://www.in.gr/2005/12/15/greece/tin-paraitisi-toy-arxiepiskopoy-zitise-o-proedros-toy-synaspismoy/ για το χαρακτηρισμό "νέοι Διοκλητιανοί" και απάντηση της Ένωσης http://www.hlhr.gr/δελτίο-τύπου-για-τους-χαρακτηρισμούς/ . 

Από το χώρο της πολιτικής υπήρξε διάθεση συζήτησης (και διακομματική εκπροσώπηση σε σχετικές εκδηλώσεις της Ένωσης, βλ. http://www.hlhr.gr/προς-το-χωρισμό-κράτους-εκκλησίας/ http://www.hlhr.gr/πολιτεία-εκκλησία/ όμως ουδέποτε το θέμα αυτό αποτέλεσε σοβαρή προτεραιότητα του πολιτικού συστήματος.

7) Τι απαντάτε σε όσους υποστηρίζουν ότι οι υποστηρικτές του "Διαχωρισμού" προωθούν μέσα από μία αφανή ατζέντα την αποχριστιανοποίηση της χώρας;

Ότι το θρησκευτικό συναίσθημα και οι εκδηλώσεις του ούτε επιβάλλονται ούτε αποβάλλονται δια νόμων και εγκυκλίων. Αντιθέτως μάλιστα, ο σεβασμός στις θρησκευτικές πεποιθήσεις και εκφράσεις διασφαλίζεται πραγματικά μόνο σε ένα καθεστώς ελευθερίας. Δηλαδή από μια έννομη τάξη που σέβεται και αναγνωρίζει την αυτονομία των προσώπων και τιμά έμπρακτα τον αυτοκαθορισμό και την αξία όλων των θρησκευτικών κοινοτήτων και ασφαλώς της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με την οποία οι δεσμοί της πλειοψηφίας των Ελλήνων ουδέποτε αμφισβητήθηκαν από κανέναν, ούτε έχει κανείς κανένα λόγο να υπονομεύσει. Εξάλλου, είναι αδύνατον να πείσει κανείς με λογικά επιχειρήματα κάποιον ότι πλανάται, εάν εκ συστήματος επιχειρηματολογεί ανορθολογικά και βλέπει παντού συνομωσίες και «αφανείς» ατζέντες. Η δράση η δική μας πάντως είναι απολύτως εμφανής και δημόσια. Το σημερινό καθεστώς διαπλοκής εκκλησίας και κράτους αντιθέτως είναι αδιαφανές, έχει δε κατά καιρούς απασχολήσει το δημόσιο βίο με, κατά κυριολεξία, σκοτεινές υποθέσεις. Το πνευματικό έργο και η κοινωνική προσφορά της Εκκλησίας, ιδιαίτερα δε προς τους αδύναμους συνανθρώπους μας σε εποχές κρίσης, όχι μόνο δε βλάπτονται αλλά θα είχαν και ιδιαίτερα ωφεληθεί αν η Εκκλησία δεν ήταν οργανωμένη ως μια ιδιότυπη δημόσια υπηρεσία.

8) Θεωρείτε ότι η ελληνική κοινωνία γίνεται ολοένα και πιο δεκτική ώστε να δεχτεί τη χαλάρωση των στενών σχέσεων κράτους και εκκλησίας; 

Ποιοι είναι αυτοί που δεν επιθυμούν ένα εκκοσμικευμένο ελληνικό κράτος και για ποιους λόγους συμβαίνει αυτό;

Οι κατά καιρούς μετρήσεις της κοινής γνώμης δείχνουν ότι αργά αλλά σταθερά αυξάνεται το ποσοστό εκείνων που αποδέχονται την ανάγκη είτε χωρισμού, είτε των λεγόμενων διακριτών ρόλων Εκκλησίας-Κράτους.  Ευθύνη των πολιτικών δυνάμεων είναι να μιλήσουν με ειλικρίνεια και θάρρος για τα σχετικά ζητήματα, βοηθώντας τους πολίτες να συνειδητοποιήσουν ότι από μια μεγάλη μεταρρύθμιση, ή έστω από μια σειρά επιμέρους μεταρρυθμίσεων εξορθολογισμού των σχέσεων, στο τέλος θα αποβούν κερδισμένοι και η Πολιτεία, και η Εκκλησία, και το Κράτος Δικαίου.  Τούτο μπορεί να γίνει αν κάποια στιγμή "βασικοί παίκτες" του πολιτικού συστήματος πορευθούν με γνώμονα τις ιδεολογικές τους αξίες και το γενικό συμφέρον, σε διαβούλευση με τους πάντες, ασφαλώς και με την Εκκλησία, αλλά όχι σε διαπραγμάτευση για τα θεμελιώδη, όχι θέτοντας ως προϋπόθεση την έγκριση επισκόπων και κληρικών για οποιαδήποτε αλλαγή.

Το σημερινό καθεστώς διαπλοκής, αδιαφάνειας και ιδιότυπης γραφειοκρατικοποίησης της Εκκλησίας μπορεί να είναι βλαπτικό για το κοινωνικό και το πνευματικό της έργο, έχει όμως σίγουρα και οφέλη για πολλούς, οι οποίοι έχουν τους λόγους τους που αντιδρούν. Σε αυτούς ας συμπεριλάβουμε και όσους για πολιτικούς ή μάλλον για πελατειακούς λόγους, εκμεταλλεύονται και υποδαυλίζουν καλόπιστες αντιδράσεις πολιτών, που νιώθουν συναισθηματικά συνδεδεμένοι με μια παράδοση. Χρέος όλων όσων συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο είναι να εξηγήσουν με απλά και καθαρά λόγια ότι ακόμα και αν αναθεωρηθεί το Σύνταγμα και διαγραφεί από αυτό η "επικρατούσα θρησκεία", κανείς δεν θα τους στερήσει το δικαίωμα να προσευχηθούν στο γλυκό Ιησού Χριστό σε μια εκκλησία, να κοινωνήσουν τα παιδιά τους και να εισφέρουν τον οβολό τους για τους πτωχούς που βοηθάει η ενορία τους. »