Στην ημερίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας & Αιγαίου 

«Η νησιωτικότητα ως ευκαιρία: 

μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή πρόταση για τα νησιά την περίοδο 2014-2020»

http://www.ypai.gr/site/home/Conference/conference_list.csp

Εισήγηση Γιάννη Φ. Ιωαννίδη, Γενικού Γραμματέα Υπουργείου Εσωτερικών, 

στην ημερίδα «Η νησιωτικότητα ως ευκαιρία: μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή πρόταση για τα νησιά την περίοδο 2014-2020»

" Θεσμοί, Υπηρεσίες, Διοικητικές Διαδικασίες και Νησιωτικότητα : Η πρόκληση της συνέργειας

Όπως είναι γνωστό, η βαρύνουσα σημασία της νησιωτικότητας αναγνωρίζεται από το Σύνταγμα: στο άρθρ. 101 παρ. 4 προβλέπεται η υποχρέωση του κοινού νομοθέτη και της Διοίκησης, κατά την κανονιστική τους δράση, να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους και στο άρθρ. 106 παρ. 1, η προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών.

Στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής της Ε.Ε, η Συνθήκη της Λισσαβόνας προβλέπει στο άρθρ. 174 την ανάπτυξη της δράσης της Ένωσης με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη τις πλέον μειονεκτικές περιοχές μεταξύ των οποίων και αυτές με σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα, όπως οι νησιωτικές.

Για πρώτη φορά, με το Ν. 3852/2010 (Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης – Πρόγραμμα «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»), επιχειρήθηκε η υλοποίηση της συνταγματικής επιταγής για ειδική μεταχείριση των νησιωτικών περιοχών της χώρας, προβλέποντας την σύσταση ενός Δήμου – Κυβερνείου σε κάθε νησί.   Με άξονα – μεταξύ άλλων – την άμεση εξυπηρέτηση του δημότη στον τόπο κατοικίας του, για τους νησιωτικούς δήμους προβλέπεται η άσκηση περισσότερων αρμοδιοτήτων σε σχέση με τους ηπειρωτικούς δήμους, αναλαμβάνοντας και επιπλέον αρμοδιότητες, που στην υπόλοιπη Ελλάδα ασκούνται από την Περιφέρεια, ιδιαίτερα στους τομείς που σχετίζονται με την παροχή υπηρεσιών στήριξης της τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των νησιωτών. Με σκοπό την ενίσχυση των νησιωτικών δήμων, μεταφέρονται επιπλέον αρμοδιότητες στους τομείς Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Μεταφορών και Δημοσίων Έργων, Αλιείας, Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, Εμπορίου και Απασχόλησης. Θεσπίζεται η Επιτροπή Τουριστικής Προβολής, για την μελέτη και εισήγηση στο δημοτικό συμβούλιο αντιμετώπισης θεμάτων τουριστικής ανάπτυξης και προβολής του δήμου, καθώς και το Ερευνητικό Ινστιτούτο Νησιωτικής Πολιτικής, με ρόλο συμβούλου του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης σε θέματα χάραξης και άσκησης πολιτικών για τις νησιωτικές περιοχές, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εσωτερικών.

Η νέα αρχιτεκτονική διαμόρφωσε τις θεσμικές υποδοχές και ως προς τον σταδιακό λειτουργικό εκσυγχρονισμό, προέβλεψε την υιοθέτηση πρωτοποριακών μεθόδων και εργαλείων διοίκησης και προσφοράς υπηρεσιών, καθώς και την ευρύτατη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και μερίμνησε για την μεταφορά ανθρώπινων και οικονομικών πόρων αντίστοιχων προς το ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, που μεταφέρονται στην αυτοδιοίκηση, φέρνοντας την τοπική αυτοδιοίκηση στην πρώτη γραμμή των διοικητικών καινοτομιών της εποχής μας.

Η εφαρμογή της νέας αρχιτεκτονικής του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, πραγματοποιούμενη σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, έδωσε προτεραιότητα στις θεσμικές αλλαγές  και την διαμόρφωση των νέων δομών και λιγότερο στις διοικητικές διαδικασίες. Για την μεταφορά των αρμοδιοτήτων, θα πρέπει να εξασφαλιστεί αντίστοιχα η μεταφορά των απαιτούμενων πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και η απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών, με την ευρεία αξιοποίηση των ΤΠΕ και της δυνατότητας εξ αποστάσεως άσκησης αρμοδιοτήτων, που θα οδηγήσουν σε μείωση του διοικητικού βάρους και εξασφάλιση της εξυπηρέτησης του πολίτη, στον τόπο κατοικίας του.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος υποστελέχωσης των υπηρεσιών, ήδη προβλέφθηκε στον Ν.  4093/2012 η εξαίρεση από το άρθρο 11 του ν.3833/2010, των προσλήψεων και διορισμών τακτικού προσωπικού σε νησιωτικούς δήμους.

Το ΥΠΕΣ, σε συνεργασία με την ΕΝΠΕ και την ΚΕΔΕ, προχωρά στη Β΄ Φάση εφαρμογής του Προγράμματος ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, με ένα ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο Δράσης  και Οδικό Χάρτη, που θα υλοποιηθούν με χρηματοδότηση από τα Επιχ. Προγράμματα Διοικητική Μεταρρύθμιση και Ψηφιακή Σύγκλιση (ΕΣΠΑ).  Βασικός στρατηγικός στόχος είναι η μετεξέλιξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε δυναμικό σύστημα, που  εξειδικεύεται σε τρεις μεγάλους Άξονες παρεμβάσεων:

• την οργανωτική και λειτουργική αναδιάρθρωση των Περιφερειών και των Δήμων και τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητάς τους, με γνώμονα την ανάπτυξη και λειτουργία σύγχρονων δομών φιλικών προς τον πολίτη και τις επιχειρήσεις,
• την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, με αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, με στόχο την απλούστευση, την επιτάχυνση  και τον εμπλουτισμό των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και
• την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, που απασχολείται στους Φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και την «εκπαίδευση» του πολίτη προκειμένου να διασφαλισθεί η επιτυχία αυτής της μεταρρυθμιστικής τομής.

Ο Οδικός Χάρτης των μεταρρυθμίσεων στην Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση, με ολοκληρωμένη προσέγγιση, εφαρμόζεται στα παρακάτω επίπεδα:

1. Σε οριζόντιο στρατηγικό επίπεδο, στο οποίο προωθούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση, με στοχευμένες δράσεις, όπως μεταφορά καλών πρακτικών και εφαρμογή πιλοτικών δράσεων σε κρίσιμους τομείς δραστηριοτήτων της Αυτοδιοίκησης.

2. Στο επίπεδο του Υπουργείου Εσωτερικών, με δράσεις αναδιοργάνωσης των Υπηρεσιών, των λειτουργιών του Υπουργείου και των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, αλλά και με τον συντονισμό της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και στην Αυτοδιοίκηση. Στο επίπεδο αυτό διασφαλίζεται η διαλειτουργικότητα των μεταρρυθμίσεων με την λοιπή Δημόσια Διοίκηση, ιδίως στα ζητήματα που αφορούν στη συστηματοποίηση κα στη αναγκαία διαλειτουργικότητα αρμοδιοτήτων, καθώς και στην αποκέντρωση λειτουργιών στα επίπεδα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, της Αιρετής Περιφέρειας και των Δήμων (Επιτελικό Έργο 1).

3.  Στο επίπεδο των Αιρετών Περιφερειών, με αναδιάταξη της οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων, με στόχο την εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων οργάνωσης και διοίκησης, στρατηγικού αναπτυξιακού σχεδιασμού, εξυπηρέτησης   των πολιτών και επιχειρήσεων, καθώς και της προσέλκυσης επενδύσεων στις Περιφέρειες (Επιτελικό Έργο 2).

4.  Στο επίπεδο των Δήμων, με αναδιάταξη του ισχύοντος πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας, με έμφαση στην εξυπηρέτηση των πολιτών και επιχειρήσεων, στη βελτίωση της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και στην εισαγωγή σύγχρονων συστημάτων οργάνωσης και διοίκησης (Επιτελικό Έργο 3).

Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης και του Οδικού Χάρτη, εκτός των γενικότερων δράσεων, που στοχεύουν στην αναβάθμιση των κρίσιμων λειτουργικών περιοχών των του συνόλου των Δήμων, λαμβάνεται ιδιαιτέρως υπόψη το στοιχείο της «νησιωτικότητας» και αντιμετωπίζεται εξειδικευμένα,  σε διάφορους τομείς, όπως: α) της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων (με κατάλληλες υποδομές και τον αναγκαίο εξοπλισμό), β) της χωροθέτησης και εναλλακτικής Διαχείρισης και Ανάκτησης (αστικών) Λυμάτων, γ) Ευφυών Συστημάτων Ενεργειακής και Τηλεματικής Διαχείρισης Δημοτικού Δικτύου Οδοφωτισμού και Φωτισμού Ανοιχτών Χώρων, δ) του σχεδιασμού, της συμμετοχής, της υποστήριξης, της εφαρμογής και της προώθησης ολοκληρωμένων πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης, της υποστήριξη της αγροτικής οικονομίας και της βιώσιμη διαχείρισης των αγροτικών πόρων.

Επίσης, έμφαση δίνεται στην Υποστήριξη των μικρών νησιωτικών δήμων των Περιφερειών Β. Αιγαίου, Ν. Αιγαίου και Ιονίων Νήσων, με δράσεις που αποσκοπούν στην καταγραφή των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων  λειτουργίας και οργάνωσης κάθε Δήμου, καθώς και των  δυσκολιών άσκησης των αρμοδιοτήτων συνολικά (ν.3852/2010 και ν. 3463/2006), στην κατεύθυνση εξυπηρέτησης του δημότη, με παράλληλη διερεύνηση των προϋποθέσεων  βελτίωσης της διοικητικής ικανότητας των μικρών νησιωτικών Δήμων,  προκειμένου να είναι σε θέση να ασκήσουν το σύνολο των αρμοδιοτήτων τους προς όφελος του νησιώτη – δημότη και στην εκπόνηση μίας διαδικασίας υποστήριξης των μικρών νησιωτικών Δήμων.

Στο πλαίσιο της Κοινής Ευρωπαϊκής Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου 2010, η οποία θα αποτελέσει αναμφίβολα βασική στρατηγική επιλογή για την επόμενη προγραμματική περίοδο [2014-2020], έχουν οριστεί 11 Θεματικοί Στόχοι, η βελτίωση της θεσμικής επάρκειας και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, η ενίσχυση της πρόσβασης, χρήσης και ποιότητας των ΤΠΕ, η επένδυση στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και τη δια βίου μάθηση, στους οποίους επικεντρώνεται ως φορέας άσκησης πολιτικής το ΥΠΕΣ, προκειμένου να συνεχιστούν με επιτυχία οι μεταρρυθμίσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Σύμφωνα με τις βασικές εθνικές θέσεις για την Πολιτική Συνοχής 2014–2020, το κατ’ αρχήν πλαίσιο εστιάζει σε βασικές προτεραιότητες/παραμέτρους σχεδιασμού, μεταξύ των οποίων, α) στην προώθηση της χωρικής συνοχής, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη για το σύνολο των Περιφερειών της χώρας, με ιδιαίτερη μέριμνα για τις περιοχές με γεωγραφικά μειονεκτήματα, όπως τα νησιά, τα οποία θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερη αντιμετώπιση και β)   στην έμφαση στη χωρική προσέγγιση (place-based): στο υπο-περιφερειακό επίπεδο όπου συναντώνται οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες, στις αστικές περιοχές, ως κινητήρες ανάπτυξης αλλά και όπου η επίπτωση της κρίσης είναι εντονότερη, στην προσφυγή στα προτεινόμενα εργαλεία ολοκληρωμένων παρεμβάσεων (community-led local development, integrated local development strategies κτλ).

Επίσης, στα βασικά σημεία του σχεδίου πρότασης του Γενικού Κανονισμού των Διαρθρωτικών Ταμείων 2014-2020, συμπεριλαμβάνεται και αυτό της ολοκληρωμένης χωρικής προσέγγισης: Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης με την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων: δυνατότητα διαμόρφωσης τοπικών προγραμμάτων ανάπτυξης με τη χρήση /συνδυασμό πόρων από τα διαρθρωτικά Ταμεία (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΤΣ, ΕΓΤΑΑ και Ταμείο Αλιείας), δημιουργία «πλατφόρμας αστικής ανάπτυξης», δυνατότητα διαμόρφωσης ολοκληρωμένων χωρικών επενδύσεων στη βάση αστικών και χωρικών στρατηγικών. Εισαγωγή Κοινών Σχεδίων Δράσης (Joint Action Plans).

Βασική πρόκληση για το ΥΠΕΣ κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο, εκτός του γενικού κυρίου στόχου για την μέγιστη συμβολή των νέων διαρθρωτικών πόρων στην αναστροφή του κλίματος ύφεσης, αποτελεί η ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ, που αποτέλεσε την μεγαλύτερη διοικητική καινοτομία της εποχής, ολοκληρώνοντας έτσι και την - για πρώτη φορά επιχειρούμενη - επίτευξη της συνταγματικής επιταγής για ειδική μεταχείριση των νησιωτικών περιοχών της χώρας. "