Η σημερινή μου ομιλία στο μνημόσυνο Ελευθερίου και Σοφοκλή Βενιζέλου  :

«  Είναι για μένα ιδιαίτερη τιμή και συγκίνηση ότι ανέλαβα να κάνω αυτήν την ομιλία μετά από πρόταση του Προέδρου του Παραρτήματος Αττικής του "Εθνικού Ιδρύματος Ελευθέριος Βενιζέλος" κ. Γεώργιου Πρασιανάκη. 

Όχι μόνο γιατί εκείνος ως Πρόεδρος θα εδικαιούτο, όπως τα προηγούμενα χρόνια, να ομιλήσει ενώ βέβαια εγώ δεν διαθέτω ούτε το δικό του νεανικό σφρίγος και πάθος, ούτε τη δική του ευρυμάθεια!  

Αλλά κυρίως γιατί θα μιλήσω για τους δύο μεγάλους αυτούς άνδρες, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε και το Σοφοκλή, ιδίως όμως για τον Ελευθέριο Βενιζέλο.  Που αποτελεί πραγματικά μοναδική περίπτωση, όπως θα προσπαθήσω να δείξω με λίγα λόγια.

Πρέπει όμως εισαγωγικά, εφόσον έχουμε τη χαρά να έχουμε μαζί μας το συγγραφέα της πρώτης ολοκληρωμένης βιογραφίας του Ελ. Βενιζέλου, το Γενικό Διευθυντή του Ιδρύματος Νίκο Παπαδάκη, να αναφερθώ στο μνημειώδες έργο, αναφοράς όπως εύστοχα ειπώθηκε, που έφερε σε πέρας.  

Είναι δε πανθομολογούμενο και ότι τέτοιο έργο ως τώρα δεν υπήρχε και ότι θα παραμείνει έργο αναφοράς για πολλά ακόμη χρόνια και ότι είναι αναγκαίο να στηρίξουμε όλοι το πολύτιμο έργο του Ιδρύματος της Χαλέπας, εκεί όπου, στην κοιτίδα του, ακτινοβολεί ο Βενιζελισμός.

Σκεφτόμουν τι σημαίνει για μας σήμερα, για μένα που ο πατέρας μου, 82 ετών, γεννήθηκε λίγες μέρες πριν το θάνατό του, η παρακαταθήκη του Βενιζέλου, τι είναι αυτό που την καθιστά τόσο επίκαιρη.  

Εάν έπρεπε να δώσω δύο επικεφαλίδες, θα έλεγα ότι μοναδικό ήταν και το έργο του ως πολιτικού, μοναδικός ήταν και ως άνθρωπος.

Για το πολιτικό έργο του έχουν ειπωθεί τόσα πολλά που δεν έχει νόημα να επαναλαμβάνει κανείς τα αυτονόητα. Το ιδιαίτερο στην περίπτωσή του είναι ότι διαμόρφωσε την Ελλάδα όπως την ξέρουμε σήμερα.  

Όχι μόνο όμως όσον αφορά την επικράτειά της, κάτι που εκείνος πέτυχε και με απίστευτο τρόπο.  Εξίσου καθοριστική υπήρξε η συνεισφορά του στη συγκρότηση ενός σύγχρονου συνταγματικού κράτους.  Αυτό είναι κάτι που πλέον σήμερα αναγνωρίζεται από όλους, κάτι τόσο σπάνιο στην πατρίδα μας που έχει μια έφεση στους διχασμούς ή, για να το πω καλύτερα, παρά τους διχασμούς που περάσαμε.

Όλοι σχεδόν οι θεμελιώδεις πολιτικοί μας θεσμοί φέρουν τη σφραγίδα του. 

Για όσους ασχολούμαστε δε με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, θα αναφέρω μόνο το καίριο παράδειγμα του Συμβουλίου Επικρατείας. 

Σας καλώ να διαβάσετε τις έξοχες παρεμβάσεις του στην Αναθεωρητική Βουλή, με τις οποίες έκαμψε τις ουκ ολίγες αντιστάσεις και επιφυλάξεις για τη δημιουργία του ΣτΕ και την συγκλονιστική ομιλία του την ημέρα της πρώτης συνεδρίασης του Συμβουλίου, που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του δικαστηρίου. 

Εξηγούσε πόσο καθοριστική είναι η εμπέδωση και στον τελευταίο πολίτη της αντίληψης ότι ισχύει η αρχή της νομιμότητας έναντι κάθε κρατικού οργάνου. Ότι ο νόμος, όχι το δικαστήριο, είναι πάνω από κάθε δημόσιο υπάλληλο, χαμηλό ή υψηλόβαθμο, πάνω και από τον ίδιον τον Πρωθυπουργό, πάνω και από το Βασιλέα. 

Και είναι ενδεικτικό ότι στην αντίληψή του πρόοδος γενικά και κράτος δικαίου και Συμβούλιο Επικρατείας ειδικότερα, σημαίνει να μην είναι οι Έλληνες έρμαια του κάθε πολιτικού πάτρωνα, να μην έχουν ανάγκη κανενός πολιτικού για να βρουν το δίκιο τους.

Όσον αφορά τώρα τη μοναδικότητα του ανθρώπου, τι να πρωτοπεί κανείς. 

Διάβασα, αγαπητέ κύριε Παπαδάκη, στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος, την πολύ ωραία ομιλία του Γάλλου Πρέσβη στην εκδήλωση που κάνατε πριν λίγες μέρες στη Χαλέπα. Μου έκανε εντύπωση ότι αναφέρθηκε στο κοινώς λεγόμενο, ότι μία έλλειψη της Ελλάδας ήταν ότι δεν περάσαμε Αναγέννηση, για να το καταρρίψει αναφερόμενος στην πνευματική άνθηση που υπήρξε την ίδια εποχή στο Μυστρά - θα μπορούσε βέβαια να προσθέσει και την Κρητική Αναγέννηση… 

Και σκέφτηκα ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι μοναδικός και ως προσωπικότητα γιατί, σε αντίθεση με τον διαδεδομένο στην εποχή μας κατακερματισμό, ήταν ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος, δηλαδή αυτό που λέγεται ένας άνθρωπος της Αναγέννησης. Ή από μια άλλη άποψη Αριστοτελικός. Γιατί συνδύαζε με απαράμιλλο τρόπο τη θεωρία με την πράξη, την πολιτική με τη γνώση, την τέχνη με την επιστήμη. 

Ήταν εξαιρετικός νομικός αλλά έγραψε και τη γνωστή καταπληκτική μαντινάδα, "σαν είν’ ο τράγος δυνατός, δεν τόνε στένει η μάντρα, ο άντρας κάνει τη γενιά, κι όχι η γενιά τον άντρα". 

Ήταν Πρωθυπουργός αλλά μετάφρασε το Θουκυδίδη. 

Και ήταν κορυφαίος διπλωμάτης αλλά και μεγάλος επαναστάτης.

Αυτή η τελευταία του ιδιότητα, το θάρρος ιδίως και η γενναιότητα, είναι που τον συνδέουν, είναι το κοινό τους στοιχείο με το Σοφοκλή. 

Ο οποίος είχε την τύχη αλλά και την ατυχία να είναι γιος μεγάλου ανδρός. Αλλά πέρα από τα άλλα χαρίσματά του, τον διέκρινε η ιδίως η γενναιότητα, στοιχείο που ανέδειξε με απαράμιλλο τρόπο ο Γεώργιος Παπανδρέου στο συγκλονιστικό επικήδειό του στην κηδεία του Σοφοκλή Βενιζέλου.

Τελειώνοντας, να αναφέρω ότι δεν είναι τυχαίο ότι στο Βενιζέλο αφιέρωσαν ωραίους στίχους όλοι οι μεγάλοι ποιητές της εποχής του, εγώ θα απαγγείλω το γνωστό ποίημα του Μαλακάση:

"Ναός σου πρέπει, Εσέ, αυστηρός, με δωρικές κολώνες,

που πάνω στην μετώπη του βαθιά να σκαλιστεί

για τους μελλούμενους καιρούς και τους πολλούς αιώνες

– Ελευθερίω τω Ελευθερωτή!"  »